Vrijdag viel de federale politie met een 20-tal agenten binnen bij Globe Aroma, de Brusselse kunstenorganisatie die al vijftien jaar een gastvrije plek is voor nieuwkomers-kunstenaars. De politie had het over een ‘multidisciplinaire’ controle, als ging het zelf om een vorm van kunst. Meerdere getuigen zagen vooral een brutale en agressieve razzia.

Waarom zoveel machtsvertoon? Hoewel niet officieel, heeft het er alle schijn van dat de actie past in het Kanaalplan van minister Jan Jambon (N-VA). Was dat niet bedoeld om de Brusselse Kanaalzone te scannen op signalen van radicalisering, terrorisme en gewelddadig extremisme? Blijkbaar verantwoordt het ook de bestorming van sociale en culturele vzw’s.

Uiteindelijk werden vrijdag zeven kunstenaars zonder papieren opgepakt. Ze zouden die avond mee een tentoonstelling van de Stad Brussel openen, met ook werk van kunstenaars van Globe Aroma. Ze brachten de nacht achter tralies door. Intussen zitten twee van hen in een gesloten centrum, vier anderen kregen een uitwijzingsbevel.

VREEMD IDEE VAN INBURGERING

Wie wapens richt op mensen die aan theater of fitness doen, overschrijdt een grens. Het is niet de eerste keer dat culturele en sportieve initiatieven met een breed bereik in de Brusselse stedelijke diversiteit, ineens overvallen worden door agenten. Eerder dit jaar gebeurde het ook al bij twee sociaal-sportieve organisaties, waarvan één keer tijdens de les van kinderen tussen zes en acht jaar.

Deze gespierde invallen gaan over veel meer dan de nationale aanpak van sans-papiers. Daar jeugdwerking of culturele verenigingen voor gijzelen, ruikt naar intimidatie. Het viseert niet alleen sans-papiers, maar ook iedereen die er bewust of onbewust mee omgaat. Burgers die noden helpen lenigen in het Maximiliaanpark of dakloze migranten een slaapplek bieden, kunnen ervan meespreken. Ook voor mensen mét papieren, van elders of gewoon van hier, zijn zulke razzia’s niet alleen traumatiserend, maar ook allesbehalve hoopgevend over waar het heengaat met ons cultureel klimaat.

De inval bij Globe Aroma duidt op toenemende schizofrenie. Hoe strenger beleidsmakers pleiten voor actieve inburgering, hoe driester hun aanpak tégen initiatieven die nieuwkomers een open plek bieden om met hun talenten bij te dragen aan onze samenleving. Het inburgeringsbeleid dreigt te ontsporen in zijn tegendeel.

TEGENSTRIJDIGE SIGNALEN

Nog geen drie jaar geleden riep Vlaams minister Gatz (Open VLD) de cultuursector op om zich mee te engageren in de asielcrisis, via projecten met nieuwkomers: ‘Kunst en cultuur kunnen een balsem zijn voor de vluchtelingen.’ Ook de Stad Brussel subsidieert Globe Aroma en andere sociaal-culturele organisaties net vanwege hun werk met nieuwkomers en asielzoekers, al dan niet met papieren. De signalen van overheidswege blazen dus warm en koud.

Na vrijdag voelen ze vooral kil. In amper twee uur blies de intimiderende inval van de federale politie en de FOD Financiën zowat alle vertrouwen weg die Globe Aroma vijftien jaar lang heeft opgebouwd bij zijn publiek: ‘hier gaat het om je talenten, niet om je papieren’. Weg is die creatieve veilige haven, die voor dit soort laagdrempelige organisaties cruciaal is om het culturele werk te doen waar de politiek zelf om vraagt.

Wie zal er volgen? In het kader van het Participatiedecreet ontvingen 22 organisaties onlangs een subsidie voor participatieprojecten met kwetsbare doelgroepen in cultuur, jeugdwerk en sport. Daaronder meerdere projecten die specifiek inzetten op nieuwkomers en vluchtelingen, zoals kunstZ, Refu-Interim en Cinemaximiliaan. Komen deze projecten nu op een zwarte lijst? Mogen zij binnenkort ook een politie-inval verwachten, onder het mom van een bijzondere controle van de vzw-wetgeving?

De ‘balsem’ van Gatz dreigt een val te worden. Welke vluchteling of asielzoeker zal zich nog met een gerust hart tot een culturele of sportieve organisatie wenden? Welke cultuur-, jeugd- of sportwerker durft in deze omstandigheden zijn hand nog uit te steken of de deur open te zetten?

HET GEVAAR VAN CULTUUR

Als gevaarlijke terroristen en vreedzame kunstenaars voor onze beleidsmakers één pot nat zijn, moeten zij zich vooral afvragen wie ze zelf geworden zijn. Als de meest kwetsbare inwoners van onze steden verworden tot opgejaagd wild, worden wij allemaal deel van een jachtgebied. Want als medemenselijkheid tegenover nieuwkomers zelf verdacht wordt en er continu gevreesd moet worden voor invallen van agenten zonder papieren, vervelt onze verlichte samenleving tot een duistere politiestaat.

De inval van vrijdag bij Globe Aroma is geen detail. Als de vele kleine oplossingen voor de integratieproblematiek in het vizier komen als hét grote probleem, naderen we een essentiële grens: die tussen menselijke basisrechten als culturele ontplooiing en blind staatsgeweld. Wapens richten op mensen die aan theater of fitness doen, is die grens voorbij.

Daarom vragen we van de betrokken beleidsmakers, ministers Jambon en Gatz voorop, een helder signaal. Zullen wij stoppen met ons cultureel of sportief te bekommeren om nieuwkomers, of stoppen jullie met ze af te schrikken? Het antwoord zal ons leren voor welk soort samenleving we binnenkort kunnen stemmen.

Guy Gypens (Kaaitheater), An Van den Bergh (Demos), Frie Leysen (curator), Els Rochette (Globe Aroma), Myriam Stoffen (Zinneke), Michael De Cock (KVS), Mo­hamed Ikoubaân (Moussem), Tom Bonte (Beursschouwburg), Christophe Slag­muylder (Kunstenfestivaldesarts), Ann Olaerts (RITCS), Dirk De Clippeleir (AB)